BOS Nedir?
Beyin ve omuriliğin içerisindeki boşluklarda ve bu yapıları çevreleyen zarların içinde yer alan sıvıya “beyin omurilik sıvısı (BOS) ismi verilmektedir. Normal şartlarda içinde mikroorganizma içermeyen berrak bir sıvı olan BOS’un değişik katmanlardan oluşan beyin zarının arasında kalması ve dış ortamla irtibatının olmaması gerekir. Beyin ve omuriliği çevreleyen zar yapısının en kuvvetli ve koruyucu katmanı en dışta bulunan ve Dura olarak isimlendirilen tabakasıdır. Çeşitli sebeplerle Dura’da hasar oluşmasına bağlı olarak BOS’un dış ortama sızması BOS kaçağı yada BOS fistülü, bu sızıntının burun ve etrafındaki sinüs boşluklarına doğru olması sonucunda burundan berrak bir akıntı gelmesi ise “Rinore” olarak isimlendirilmektedir.
Beyin ve burun-sinüs boşlukları arasındaki yakın komşuluğun yanı sıra bu anatomik yapılar arasındaki kemik duvarın birtakım bölgelerde fazlaca ince ve kırılgan olması bu bölgelerde BOS kaçağı oluşma riskini yükseltmektedir. Steril bir ortam olmayan burun ve sinüslerde bulunan mikroorganizmaların hasarlı bölgeden beyin zarları içine geçmesi beyin zarı iltihabı (menenjit), beyin dokusu iltihabı (ensefalit) veya beyin içinde iltihap oluşması şeklinde oldukça ciddi komplikasyonlara sebep olabilmektedir.
BOS Kaçakları Neden Oluşur?
Yüze yada kafaya gelen darbeler cevabında beyin zarı (Dura tabakası) ile komşu kemik yapılarda oluşan kırılmalar,
Endoskopik sinüs ameliyatları başta olmak suretiyle Dura’ya komşu bölgelerde meydana getirilen cerrahi müdahaleler sırasında istemsiz olarak meydana gelen travmalar,
Dura’ya komşu bölgelerdeki sıklıkla fena huylu tümörler,
Dura komşuluğundaki tümör ve kitlelere yönelik ameliyatlar esnasında ihtiyari olarak oluşan açıklıklar,
Dura’yı çevreleyen kemik yapılarda doğumsal olarak bulunan sıska noktalar, açıklıklar, anatomik varyasyonlar en fazla BOS kaçağı nedenleri olmakla beraber nedeni bulunamayan ve spontan olarak isimlendirilen BOS kaçakları da oluşabilmektedir.
BOS Kaçağı Tanısı Nasıl Konulur?
Kafa travması veya burun ve sinüs bölgesinde ameliyat hikâyesi olanlar başta olmak suretiyle tüm hastalarda burundan tek taraflı olarak ve öne eğilmekle, ıkınmakla fazlalaşan berrak akıntı olması BOS kaçağı ihtimalini akla getirmelidir.
Sinüs ameliyatı olan hastalarda ameliyat bölgesinin endoskopik olarak değerlendirilmesi teşhise destek olmakla beraber kesin teşhis burundan akan berrak sıvının laboratuvar analizi ile konulabilmektedir. Teşhis kesinleştikten sonra tedavinin planlanabilmesi için kaçak bölgesinin tespit edilmesi gerekir. Bu amaçla bilgisayarlı tomografi ve MR başta olmak suretiyle farklı radyolojik değerlendirmeler yapılmakta, kaçak bölgesinin standart görüntüleme teknikleri ile belirlenemediği durumlarda bu tespitin BOS içine hususi boyalar verilerek burun içinden endoskopik muayene ile yapılması gerekebilmektedir.
BOS Kaçakları Nasıl Tedavi Edilir?
BOS kaçağının durdurulabilmesi için beyin zarında oluşan hasarın su geçirmeyecek halde onarılması gerekmektedir.
Bu onarım için geçmiş yıllarda dışarıdan kafatası kemiklerinde pencere açılması yolu ile yaklaşım uygulanırken günümüzde bilhassa endoskopik sinüs cerrahisi teknolojisinin gelişmesini takiben ilk önce burun içerisinden meydana getirilen müdahaleler tercih edilmektedir.
Endoskopik metot ile en öndeki alın sinüsünden en gerideki sfenoid sinüse kadar burun ve sinüs boşluklarına komşu bütün anatomik bölgelerdeki BOS kaçakları %95-97 ye varan başarı oranları ile onarılmaktadır.
Ameliyat esnasında hasarlı bölge burun içerisinden endoskoplar ile görüntülenmesini takiben sıklıkla hastanın burnu içinden veya vücudundan elde edilen yağ, kıkırdak, kemik lamel, fasia şeklinde küçük doku parçaları ve gereken durumlarda hususi doku yapıştırıcıları kullanılarak müdahale bölgesi haricinde ciddi bir ilave hasar oluşturulmadan onarım sağlanabilmektedir.
Endoskopik metodun dışarıdan meydana getirilen aleni yaklaşıma gore en mühim avantajları; benzer başarı oranları sağlanırken daha az doku travması oluşması, daha kısa iyileşme süresi olması ve ameliyat sonrası dönemin daha konforlu olmasıdır.